Czenaki (in. czynaki lub czanachi) serwowane są między innymi na Litwie, w Rosji, na Ukrainie, czy w Gruzji. Można skosztować ich także w północno-wschodniej Polsce. Potrawa ma różne odmiany – mięsne lub bezmięsne, podawane ze śmietaną i kiszonym ogórkiem, albo posypane koperkiem. Wszystkie przepisy łączy jedno – podaje się je w małych glinianych garnuszkach z pokrywką. Gorące, aromatyczne, pyszne. Do wypróbowania w domu i zachwycania zaproszonych gości.
Danie ma korzenie litewskie, jednak ze względu na swój niepowtarzalny smak i duże możliwości adaptacyjne pierwotnego przepisu, rozpowszechnione jest u większości naszych wschodnich sąsiadów oraz u przyjaciół Gruzinów. A ponieważ Polacy to urodzeni podróżnicy, zawędrowała także pod rodzime strzechy, smakowicie parując z małych glinianych naczyń z pokrywką.
Aby nie straciło smaku i aromatu…
Czenaki to kombinacja zapiekanki z bardzo gęstą zupą. Brzmi dziwnie, jednak efekt jest piorunujący – podobno nawet maluchy z gatunku „niejadek” nie mogą się oprzeć wnętrzu glinianego garnuszka. Tajemnica sukcesu potrawy tkwi właśnie w… naczyniu.
Otóż czenaki zapieka się i serwuje w tym samym glinianym garnuszku z pokrywką. Trzyma on temperaturę, dzięki czemu przez cały czas biesiadnik może rozkoszować się niezmienionym smakiem i konsystencją potrawy. Z ciekawostek – Rosjanie często „produkują” jadalne pokrywki do czenaki z ciasta. Taka upieczona pokrywka zastępuje chlebowy dodatek do potrawy. A chleb jak wiadomo na Wschodzie serwuje się do każdego niemal dania!
Garnuszek do czenaki – instrukcja obsługi
Jeśli udało mi się spowodować choćby małe burczenie w brzuchu Czytającego, spokojnie – za chwilkę podam kilka czenakiańskich przepisów. Najpierw jednak dwa słowa o garnuszkach i technologii przyrządzania potrawy, bo, choć oczywiście można wykonać ją w naczyniu zastępczym, najlepiej (i najbardziej profesjonalnie) jest przyrządzić ją na sposób tradycyjny.
Garnuszki do czenaki wykonane są z wypalanej gliny, następnie szkliwione, często malowane i zdobione. Nadają się do użycia w piecu (temperatura pieczenia ok. 200 stopni Celsjusza), absolutnie jednak nie powinno się wstawiać ich do mikrofalówki. Należy także unikać szoku temperaturowego, zatem jeśli w jakimś przepisie znajdziecie informacje o kąpieli wodnej, czy też podlewaniu wodą, pamiętajcie, by nie była to woda zimna. Po użyciu, naczynia myjemy ręcznie, ponieważ zmywarka może im zaszkodzić. Trochę szkoda, bo doda nam to pracy, ale warto…
Dziś kuchnia serwuje czenaki z…
Podstawowe składniki czenaków to: mięso, ziemniaki i warzywa sezonowe, ale spotkać możecie także wersje z grzybami, czy kaszą. Co kraj, to obyczaj, co gospodyni, to inny przepis. Litwini chętnie dodają do potrawy kiszone ogórki i kilka łyżeczek śmietany, Gruzini gustują w czenakach baranich. Zawsze jednak zasada będzie podobna – składniki układamy w naczyniu warstwami, podlewamy płynem (sok pomidorowy, bulion, sos spod podduszonego wcześniej mięsa), przykrywamy, wstawiamy do piekarnika i… czekamy około 40-50 minut aż wszystko się ze sobą połączy.
Przepisy
Czenaki ze śmietaną i ogórkiem kiszonym (Litewskie)
Potrzebne będą: kapusta, ziemniaki, cebula, seler, pietruszka, mielone mięso (wieprzowe, wołowe, albo mieszane), kwaśna śmietana, ogórki kiszone, olej, sól, pieprz, inne przyprawy do smaku.
Proporcji nie podaję, przyrządza się je jak kto lubi, byle w przewadze pozostała kapusta i ziemniaki.
Warzywa kroimy, marchew, pietruszkę i seler możemy zetrzeć na tarce, mieszamy w misce, doprawiamy i dodajemy odrobinę oleju.
Mięso także przyprawiamy.
W naczyniach układamy warstwami: warzywa, następnie mięso, znowu warzywa i tak do wyczerpania składników.
Zapiekamy a następnie gorące doprawiamy śmietaną, cząstkami kwaszonego ogórka i zamykamy na kilka minut. Serwujemy gorące, wprost z garnuszka.
Czenaki z baraniną intensywnie pomidorowe (Gruzińskie)
Składniki to: około pół kilograma tłustej baraniny, kilka ziemniaków, 2-3 bakłażany, 1 stołowa łyżka stopionego masła, 1 cebula, 1 szklanka soku pomidorowego, 4 pomidory, pieprz czarny (mielony), sól do smaku, zielona pietruszka.
Baraninę należy pokroić na małe kawałki i posolić. Obrane kartofle pokroić na grube kawałki, cebulę w krążki. Bakłażany pokroić, położyć na nich topione masło, przyprawić.
W garnuszku położyć mięso, na to kartofle, potem bakłażany, a na nich cebulę i całe pomidory. Posypać drobno posiekaną zieloną pietruszką, popieprzyć, posolić.
Wszystko zalać sokiem pomidorowym, postawić do piekarnika i dusić (nie wolno mieszać!) aż będzie gotowe. Podać na stół w tym samym garnku.
Podałam dwa podstawowe przepisy na dobry początek. Skosztujecie – zaczniecie eksperymentować i przygotowywać własne czenaki. Z kaszą, grzybami, fasolą – co tylko przyjdzie Wam do głowy. Podobno ta potrawa zawsze się udaje, zatem – smacznego!
tekst i foto: Justyna Wydra, Etnobazar.pl